Παρασκευή 12 Οκτωβρίου 2007

Η αρχή της πρόληψης

Η είσοδος του δράκου
Τον Νοέμβριο του 2002, η ΕΕ υιοθέτησε ένα ανακοινωθέν για την εφαρμογή της αρχής της πρόληψης από τις ρυθμιστικές αρχές που εποπτεύουν τις επιστημονικές και τεχνολογικές καινοτομίες καθώς και την εισαγωγή νέων προϊόντων στην αγορά, την κοινωνία και το περιβάλλον.
Σύμφωνα με την Επιτροπή, ένα προτεινόμενο πείραμα ή εφαρμογή τεχνολογίας ή προϊόν που πρόκειται να εισαχθεί στην αγορά υπόκειται σε εξέταση, ακόμα κι αν αναστέλλεται η διεξαγωγή, εφαρμογή ή η κυκλοφορία του σε " περιπτώσεις που η επιστημονική απόδειξη είναι ανεπαρκής, μη καταληκτική ή αβέβαιη, και η προκαταρκτική επιστημονική αξιολόγηση δείχνει πως υπάρχουν σοβαροί λόγοι ανησυχίας ότι δυνητικά επικίνδυνες επιδράσεις στο περιβάλλον, στην υγεία των ανθρώπων, ζώων ή φυτών μπορεί να είναι ασύμβατες με το υψηλό επίπεδο προστασίας ( της παραπάνω βιόσφαιρας ) που έχει επιλεγεί από την ΕΕ ".
Η βιόσφαιρα ορίσθηκε το 1911, από τον Ρώσο επιστήμονα Βλαντιμίρ Βερνάντσκι και περιγράφεται ως " περιοχή του φλοιού της γης που καταλαμβάνεται από μετασχηματιστές που μετατρέπουν την κοσμική ακτινοβολία σε επωφελή γήινη ενέργεια - ηλεκτρική, χημική, μηχανική, θερμική κλπ. ". Είναι πολύ μικρού πάχους : εκτείνεται από τα βάθη των ωκεανών, όπου υπάρχουν οι πιο πρωτόγονες μορφές ζωής, μέχρι την ανώτερη στρατόσφαιρα. Μέσα σε αυτή τη στενή ζώνη, τα ζωντανά πλάσματα και οι γεωχημικές διαδικασίες της γης αλληλεπιδρούν για να διατηρήσουν τα μεν τις δε και το αντίστροφο.
Κατά την δεκαετία του 1970, ένας Άγγλος επιστήμονας, ο Τζαίημς Λάβλοκ και μια Αμερικανίδα βιολόγος, η Λυν Μαργκόλις, προέκτειναν την θεωρία του Βερνάντσκι, με την δημοσίευση της υπόθεσης της Γαίας. Υποστήριξαν ότι η γη λειτουργεί όπως οι αυτορυθμιζόμενοι ζώντες οργανισμοί. Η χλωρίδα και η πανίδα και η γεωχημική σύνθεση της ατμόσφαιρας λειτουργούν με μια σχέση συνέργειας για να διατηρήσουν το κλίμα της γης στη σχετικά σταθερή κατάσταση που ευνοεί την ανάπτυξη της ζωής.
Ο Λάβλοκ κι η Μαργκόλις χρησιμοποίησαν το παράδειγμα της ρύθμισης του οξυγόνου και του μεθανίου, για να δείξουν πως λειτουργούν οι διαδικασίες, που εξηγεί η κυβερνητική, μεταξύ της ζωής και του γεωχημικού κύκλου, για να διατηρήσουν ένα καθεστώς ομοιοστατικού κλίματος. Μας υπενθυμίζουν ότι τα επίπεδα του οξυγόνου στον πλανήτη πρέπει να περιορίζονται μέσα σε πολύ μικρό φάσμα, αλλιώς ολόκληρος ο πλανήτης θα τυλιγόταν στις φλόγες, γεγονός που θα κατέστρεφε όλη την ζωντανή ύλη, τουλάχιστον στην επιφάνεια της γης. Οι δύο επιστήμονες πιστεύουν ότι όταν το οξυγόνο της ατμόσφαιρας υπερβεί ένα ανεκτό επίπεδο, ένα προειδοποιητικό σήμα κάποιου είδους προκαλεί αύξηση της παραγωγής μεθανίου από τα μικροσκοπικά βακτήρια. Το αυξημένο μεθάνιο μεταφέρεται στην ατμόσφαιρα, μετριάζοντας την περιεκτικότητα σε οξυγόνο μέχρι να επανακτηθεί η σύσταση που υποστηρίζει τη ζωή.
Η συνεχής αλληλεπίδραση κι ανάδραση ανάμεσα στα ζωντανά πλάσματα και τις γεωχημικές διαδικασίες της γης δρουν ως ενοποιημένο σύστημα, διατηρώντας το κλίμα και το περιβάλλον της, προστατεύοντας τη ζωή. Άρα, ο πλανήτης μοιάζει περισσότερο με ζωντανό οργανισμό, μια αυτορρυθμιζόμενη οντότητα που διατηρείται σε σταθερή κατάσταση η οποία είναι πρόσφορη για την συνέχιση της ζωής.
Σύμφωνα με τον τρόπο σκέψης που προτείνει η υπόθεση Γαία, η προσαρμογή και η εξέλιξη των μεμονωμένων πλασμάτων είναι μέρος μιας ευρύτερης διαδικασίας : της προσαρμογής και της εξέλιξης του πλανήτη. Οι συνεχείς συμβιωτικές σχέσεις μεταξύ κάθε ζωντανού πλάσματος και μεταξύ των ζωντανών πλασμάτων και των γεωχημικών διαδικασιών εξασφαλίζουν την επιβίωση και του πλανητικού οργανισμού και των ξεχωριστών ειδών που ζουν μέσα στο περίβλημα της βιόσφαιρας.
Έκτοτε, πολλοί άλλοι επιστήμονες έχουν υποστηρίξει τη θέση για τη Γαία, μετριάζοντας, συγκεκριμενοποιώντας και προεκτείνοντας το έργο των Λάβλοκ και Μαργκόλις. Επί δύο και πλέον δεκαετίες, η ιδέα ότι η γη λειτουργεί σαν ζωντανός οργανισμός έχει καταστεί ο κρίσιμης σημασίας δρόμος διερεύνησης για την αναθεώρηση των σχέσων μεταξύ βιολογίας, χημείας και γεωλογίας.
Εαν η γη όντως λειτουργεί σαν ζωντανός οργανισμός, τότε η ανθρώπινη δραστηριότητα που διακόπτει τη βιοχημεία αυτού του οργανισμού, μπορεί να προκαλέσει σοβαρές συνέπειες τόσο στην ανθρώπινη ζωή όσο και στη βιόσφαιρα συνολικά. Η μαζική καύση φυσικών καυσίμων είναι το πρώτο παράδειγμα ανθρώπινης δραστηριότητας, σε παγκόσμια κλίμακα, που σήμερα απειλεί να επιφέρει ριζική μεταβολή στο κλίμα της γης και να υπονομεύσει τη βιόσφαιρα που διατηρεί ζωντανά τα πλάσματα.
Η επίγνωσή μας, που ακόμα βρίσκεται στα σπάργανα, ότι η γη λειτουργεί σαν ένας ζωντανός και αδιαίρετος οργανισμός, μας επιβάλλει να αναθεωρήσουμε τις έννοιες που χρησιμοποιούμε για τα παγκόσμια ρίσκα, την τρωτότητα και την ασφάλεια. Εάν κάθε ανθρώπινη ζωή, όλο το είδος και όλα τα άλλα προσφιλή μας πλάσματα μπλέκονται μεταξύ τους με την γεωχημεία του πλανήτη σε μια πλούσια και πολύπλοκη χορογραφία που διατηρεί την ίδια τη ζωή, τότε εξαρτιόμαστε ο καθένας από όλους τους άλλους και είμαστε υπεύθυνοι για την υγεία ολόκληρου του οργανισμού. Για να ανταποκριθούμε σε αυτή την ευθύνη, πρέπει να ζούμε στις γειτονιές μας και στις κοινότητές μας με τρόπο που να προωθεί την γενική ευημερία της ευρύτερης βιόσφαιρας μέσα στην οποία κατοικούμε.
Αυτή ακριβώς την αποστολή έχει θέσει η ΕΕ στα είκοσι επτά κράτη - μέλη της. Η αρχή της πρόληψης αντιπροσωπεύει μια βαθιά αναγνώριση ότι η πρώτη υποχρέωση των ανθρώπων είναι έναντι βιόσφαιρας που συγκρατεί την ζωή. Ακόμα κι αν αυτό σημαίνει σταμάτημα της εμπορικής ανάπτυξης ή αναστολή μιας συγκεκριμένης οικονομικής δραστηριότητας. Καμιά οικονομική δραστηριότητα, όσο δελεαστική ή επωφελής κι αν είναι, δεν μπορεί να αφεθεί να υπονομεύσει την ακεραιότητα των συστημάτων που στηρίζουν τη ζωή και τα οποία αποτελούν την αδιαίρετη βιόσφαιρα στην οποία ζούμε κι από την οποία αντλούμε τα προς το ζην.
Στις περιπτώσεις που υπάρχει αιτιολογημένη, αλλά όχι καταληκτική, απόδειξη ότι κάποιο επιστημονικό πείραμα, τεχνολογική εφαρμογή ή προϊόν θα μπορούσε να προκαλέσει μεγάλη βλάβη σε οποιοδήποτε τμήμα της βιόσφαιρας, η αρχή της πρόληψης χρησιμεύει ως άγρυπνος φρουρός που διασφαλίζει ότι η κοινωνία δεν θα δράσει εσπευσμένα, αλλά αντίθετα θα δράσει συντηρητικά, απαγορεύοντας ή σταματώντας τη δυνητικά επιβλαβή δραστηριότητα, μέχρις ότου το σώμα των επιστημονικών τεκμηρίων υποδείξει ότι μπορεί να συνεχιστεί αυτή η δραστηριότητα ή υποδείξει εναλλακτικές λύσεις που προωθούν τον ίδιο σκοπό.
Πηγές στοιχείων : Jeremy Rifkin, Το Ευρωπαίκό όνειρο, Λιβάνης 2005 κι η ιστοσελίδα που ήδη αναφέρθηκε.

Δεν υπάρχουν σχόλια: