Νέα από τον περίβολοΜέχρι πολύ πρόσφατα, συνεχίζει ο Αμερικανός φίλος μας, οι περισσότεροι Αμερικανοί κι Ευρωπαίοι δεν θεωρούσαν την ΕΟΚ και την διάδοχό της ΕΕ κάτι περισσότερο από μια κοινή αγορά που παρείχε στα κράτη - μέλη της το πλεονέκτημα να δραστηριοποιούνται σε μια ευρύτερη ενοποιημένη ζώνη εμπορίου.
Οι πρώϊμοι αρχιτέκτονές της, ο Ζαν Μονέ, ο Ρ. Σουμάν, ο Γερμανός καγκελάριος Κ. Αντενάουερ κι αργότερα ο Ζάκ Ντελόρ, προέβαλαν αυτή την ιδέα δημόσια, προκειμένου να κερδίσουν την αποδοχή της Ένωσης. Κατ' ιδίαν όμως, ήταν απόλυτα σαφείς, από την αρχή, ότι " δεν δημιουργούν συνασπισμούς κρατών αλλά ένωση λαών ". Η στρατηγική τους ήταν να κινηθούν σωρευτικά, με τεχνικά κι οικονομικά μέτρα σχεδιασμένα να φέρνουν όλο και πιο κοντά τα κράτη - μέλη. Κάθε μικρό βήμα οικονομικής ολοκλήρωσης θα κατέληγε σε μια αδιόρατη, μερικές φορές μη αντιληπτή, διάβρωση της εθνικής κυριαρχίας.
Οι πρώϊμοι αρχιτέκτονές της, ο Ζαν Μονέ, ο Ρ. Σουμάν, ο Γερμανός καγκελάριος Κ. Αντενάουερ κι αργότερα ο Ζάκ Ντελόρ, προέβαλαν αυτή την ιδέα δημόσια, προκειμένου να κερδίσουν την αποδοχή της Ένωσης. Κατ' ιδίαν όμως, ήταν απόλυτα σαφείς, από την αρχή, ότι " δεν δημιουργούν συνασπισμούς κρατών αλλά ένωση λαών ". Η στρατηγική τους ήταν να κινηθούν σωρευτικά, με τεχνικά κι οικονομικά μέτρα σχεδιασμένα να φέρνουν όλο και πιο κοντά τα κράτη - μέλη. Κάθε μικρό βήμα οικονομικής ολοκλήρωσης θα κατέληγε σε μια αδιόρατη, μερικές φορές μη αντιληπτή, διάβρωση της εθνικής κυριαρχίας.
Όπως το φανταζόταν, κανένα από αυτά τα βήματα από μόνο του δεν θάταν αρκετό για να προκαλέσει την οργή των κρατών - μελών και να απειλήσει την πρόοδο της Ένωσης. Ο απώτατος στόχος αυτής της στρατηγικής ήταν " κάποια μέρα να έχουν εξασθενήσει τόσο οι εθνικές κυβερνήσεις ώστε να βρεθούν μπλεγμένες σε έναν " εξαπλούμενο ιστό διεθνών δραστηριοτήτων και δράσεων " από τον οποίο θάταν σχεδόν αδύνατο να απεμπλακούν ".
Η στρατηγική αυτή υπήρξε, ως επί το πλείστον, επιτυχής. Από την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη του 1987 ως τη σύνοδο της Νίκαιας τον Δεκέμβριο του 2000, η εξουσία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επεκτείνεται συνεχώς εις βάρος των εξουσιών των κρατών - μελών. Το Ηνωμένο Βασίλειο, π.χ.,εκτιμά ότι πάνω το 80% της περιβαλλοντικής νομοθεσίας που ισχύει εντός των συνόρων του προέρχεται από οδηγίες που εκδόθηκαν από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος.
Τέλος, το σχέδιο συντάγματος της ΕΕ, καθιστά σαφές ότι γεννιέται ένας νέος υπερεθνικός πολιτικός θεσμός και ότι, σε κάθε πτυχή του, είναι σχεδιασμένος ώστε να λειτουργεί σαν κράτος ενώ δεν εγείρει εδαφικές αξιώσεις. Η ίδια η νομιμότητα της ΕΕ δεν έγκειται πλέον στον έλεγχο εδάφους ή στην ικανότητα να φορολογεί τους πολίτες της ή να κινητοποιεί τις αστυνομικές ή τις στρατιωτικές δυνάμεις για να επίβάλει την υπακοή, αλλά, μάλλον, σε ένα κώδικα συμπεριφοράς, που καθορίζεται από τα οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα και ενεργοποιείται μέσω θεσπισμάτων, ρυθμίσεων και οδηγιών και, το πιο σημαντικό, με μια συνεχή διαδικασία εμπλοκής, διαλόγου και διαπραγμάτευσης με πολλαπλούς παίκτες, που λειτουργούν σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό, υπερεθνικό και παγκόσμιο επίπεδο.
Η ιδέα ότι στην διακυβέρνηση εμπλέκεται μια ευρεία γκάμα παικτών και δραστηριοτήτων εκτός από την κυβέρνηση άρχισε να διαμορφώνεται με την φοιτητική εξέγερση του 1968. Η διακυβέρνηση, έλεγαν οι φοιτητές, δεν είναι διατάγματα και κανόνες που περνούν από πάνω προς τα κάτω, αλλά μια ανοιχτή διαβουλευτική διαδικασία που διεξάγεται από ισότιμους παίκτες, ο καθένας εκ των οποίων έχει τα δικά του συμφέροντα και φιλοδοξίες, αλλά όλοι είναι αλληλοεξαρτώμενοι και τελικά υπεύθυνοι για την κοινή ευημερία. Με τις νέες επικοινωνιακές τεχνολογίες και την αύξηση της παγκόσμιας διασύνδεσης που ακολούθησε, η αλληλεξάρτηση όλων μεγεθύνεται τόσο που η παλιά μονάδα διακυβέρνησης, το έθνος - κράτος, είναι απλά ανίκανη, από μόνη της, να χειριστεί τον όγκο και τη ροή της ανθρώπινης ανταλλαγής και της αλληλεπίδρασης που προκύπτει από αυτή.
Το 1994, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανήγγειλε μια σειρά πρωτοβουλιών που θα καθιστούσαν την ΕΕ την πρώτη πλήρως συντονισμένη κοινωνία της πληροφορίας στον κόσμο. Οι ποικίλες κυβερνητικές υπηρεσίες και οργανώσεις της ΕΕ ενθαρύνθηκαν, ακόμη και απαιτήθηκε από αυτές, να καθιερώσουν " υψηλά επίπεδα αλληλεπίδρασης και δικτύωσης μεταξύ των ευρωπαϊκών υπηρεσιών του αυτού επιπέδου, των κυβερνήσεων κρατών, των νομαρχιών και των δήμων, των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, των επιχειρηματιών και των εταιρειών, των εκπαιδευτικών οργανισμών, των ερευνητικών ινστιτούτων και μιας ποικιλίας ομάδων - χρηστών ".
Η στρατηγική αυτή υπήρξε, ως επί το πλείστον, επιτυχής. Από την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη του 1987 ως τη σύνοδο της Νίκαιας τον Δεκέμβριο του 2000, η εξουσία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επεκτείνεται συνεχώς εις βάρος των εξουσιών των κρατών - μελών. Το Ηνωμένο Βασίλειο, π.χ.,εκτιμά ότι πάνω το 80% της περιβαλλοντικής νομοθεσίας που ισχύει εντός των συνόρων του προέρχεται από οδηγίες που εκδόθηκαν από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος.
Τέλος, το σχέδιο συντάγματος της ΕΕ, καθιστά σαφές ότι γεννιέται ένας νέος υπερεθνικός πολιτικός θεσμός και ότι, σε κάθε πτυχή του, είναι σχεδιασμένος ώστε να λειτουργεί σαν κράτος ενώ δεν εγείρει εδαφικές αξιώσεις. Η ίδια η νομιμότητα της ΕΕ δεν έγκειται πλέον στον έλεγχο εδάφους ή στην ικανότητα να φορολογεί τους πολίτες της ή να κινητοποιεί τις αστυνομικές ή τις στρατιωτικές δυνάμεις για να επίβάλει την υπακοή, αλλά, μάλλον, σε ένα κώδικα συμπεριφοράς, που καθορίζεται από τα οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα και ενεργοποιείται μέσω θεσπισμάτων, ρυθμίσεων και οδηγιών και, το πιο σημαντικό, με μια συνεχή διαδικασία εμπλοκής, διαλόγου και διαπραγμάτευσης με πολλαπλούς παίκτες, που λειτουργούν σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό, υπερεθνικό και παγκόσμιο επίπεδο.
Η ιδέα ότι στην διακυβέρνηση εμπλέκεται μια ευρεία γκάμα παικτών και δραστηριοτήτων εκτός από την κυβέρνηση άρχισε να διαμορφώνεται με την φοιτητική εξέγερση του 1968. Η διακυβέρνηση, έλεγαν οι φοιτητές, δεν είναι διατάγματα και κανόνες που περνούν από πάνω προς τα κάτω, αλλά μια ανοιχτή διαβουλευτική διαδικασία που διεξάγεται από ισότιμους παίκτες, ο καθένας εκ των οποίων έχει τα δικά του συμφέροντα και φιλοδοξίες, αλλά όλοι είναι αλληλοεξαρτώμενοι και τελικά υπεύθυνοι για την κοινή ευημερία. Με τις νέες επικοινωνιακές τεχνολογίες και την αύξηση της παγκόσμιας διασύνδεσης που ακολούθησε, η αλληλεξάρτηση όλων μεγεθύνεται τόσο που η παλιά μονάδα διακυβέρνησης, το έθνος - κράτος, είναι απλά ανίκανη, από μόνη της, να χειριστεί τον όγκο και τη ροή της ανθρώπινης ανταλλαγής και της αλληλεπίδρασης που προκύπτει από αυτή.
Το 1994, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανήγγειλε μια σειρά πρωτοβουλιών που θα καθιστούσαν την ΕΕ την πρώτη πλήρως συντονισμένη κοινωνία της πληροφορίας στον κόσμο. Οι ποικίλες κυβερνητικές υπηρεσίες και οργανώσεις της ΕΕ ενθαρύνθηκαν, ακόμη και απαιτήθηκε από αυτές, να καθιερώσουν " υψηλά επίπεδα αλληλεπίδρασης και δικτύωσης μεταξύ των ευρωπαϊκών υπηρεσιών του αυτού επιπέδου, των κυβερνήσεων κρατών, των νομαρχιών και των δήμων, των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, των επιχειρηματιών και των εταιρειών, των εκπαιδευτικών οργανισμών, των ερευνητικών ινστιτούτων και μιας ποικιλίας ομάδων - χρηστών ".
( Εδώ να σημειώσω ότι στον τηλεπικοινωνιακό κλάδο, οι ευρωπαϊκές εταιρείες κατέχουν 6 από τις 11 κορυφαίες θέσεις στην παγκόσμια κατάταξη με πρώτη τη φιλανδική Νόκια και δεύτερη την Βρεταννική Vodafone ) .
Κάθε έτος, όλο και περισσότερες καθημερινές εργασίες της διακυβέρνησης της ΕΕ εκχωρούνται σ' αυτά τα δίκτυα, αλλάζοντας τον τρόπο που γίνεται αντιληπτή η έννοια της κυβερνητικής εξουσίας. Σήμερα, οι νέες πληροφοριακές και επικοινωνιακές τεχνολογίες είναι η κινητήρια δύναμη και των πολιτικών αλλαγών.
Κάθε έτος, όλο και περισσότερες καθημερινές εργασίες της διακυβέρνησης της ΕΕ εκχωρούνται σ' αυτά τα δίκτυα, αλλάζοντας τον τρόπο που γίνεται αντιληπτή η έννοια της κυβερνητικής εξουσίας. Σήμερα, οι νέες πληροφοριακές και επικοινωνιακές τεχνολογίες είναι η κινητήρια δύναμη και των πολιτικών αλλαγών.
Υπήρχε μια πραγματική αίσθηση τρόμου στους πολιτικούς ηγέτες, κατά την δεκαετία του 1980 και του 1990, ότι η κυβέρνηση όπου νάναι καταρρέει και ότι η καπιταλιστική αγορά θα καταστεί εν τέλει ο αναμφισβήτητος ρυθμιστής των ανθρώπινων σχέσεων. Οι απανταχού κυβερνήσεις αισθάνθηκαν την ανάγκη να επεκταθούν και να συμπεριλάβουν τόσο τον ιδιωτικό τομέα όσο και την κοινωνία των πολιτών στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή της κυβερνητικής πολιτικής. Αυτή η αναγνώριση αποτέλεσε μια επανάσταση στον τρόπο σκέψης ως προς τη συμμετοχή στα κοινά.
Μέχρι την εμφάνιση των δικτύων δημόσιας πολιτικής, ο πολιτικός στίβος χωριζόταν σε δύο ξεχωριστές σφαίρες. Οι πολίτες ψήφιζαν και εξέλεγαν πολιτικούς ηγέτες οι οποίοι, με τη σειρά τους, ψήφιζαν νόμους που αντανακλούσαν την βούληση των ψηφοφόρων τους. Οι κρατικές γραφειοκρατίες στην συνέχεια, ήταν υπεύθυνες για την εκπλήρωση της πολιτικής βούλησης. Ο ρόλος τους θεωρούνταν ουδέτερος και καθαρά διοικητικός. Η ίδρυση των δικτύων δημόσιας πολιτικής, υπήρξε μια παραδοχή, σε κάποιο βαθμό, ότι στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία, η συμμετοχή στα κοινά δεν αρχίζει και τελειώνει με την εκλογή των αξιωματούχων και την ψήφιση της νομοθεσίας και ότι το ζήτημα της υπεράσπισης και της εφαρμογής της είναι πολιτικά φορτισμένο και χρειάζεται την ενεργή συμμετοχή, όπως η εκλογή των ηγετών και η ψήφιση των νομοσχεδίων.
Για τις κυβερνήσεις, τα δίκτυα δημόσιας πολιτικής αποτέλεσαν ένα μέσο για να κάνουν ένα άλμα προς τα πίσω και να ενδυναμώσουν την πολιτική διαδικασία φέρνοντάς τη στο σημείο που ήταν πριν την εκχώρηση τόσο μεγάλου χώρου δραστηριότητας στην αγορά. Το σκεπτικό στο οποίο βασίζονται τα δίκτυα είναι ότι το κοινωνικό περιβάλλον βρίσκεται συνεχώς σε ρευστή κατάσταση και συχνά αλλάζει σημαντικά σε κάθε στάδιο της πολιτικής διαδικασίας. Ούτε τα συμφέροντα των ψηφοφόρων είναι δια παντός δεδομένα. Οι στόχοι τους και οι προτεραιότητές τους συνεχώς αλλάζουν, καθώς προβλέπουν και προσαρμόζονται στις αλλαγές του περιβάλλοντός τους. Τα δίκτυα δημόσιας πολιτικής είναι ένας τρόπος για να διατηρήσουν οι κυβερνήσεις ανοιχτές τις διόδους πολιτικής διαβούλευσης, λήψης αποφάσεων και εκπλήρωσής τους και συνάδουν με τον συνεχή διάλογο και διαπραγμάτευση μεταξύ όλων των επηρεαζόμενων εκλογικών σωμάτων.
Η πολιτική, με την νέα ευρωπαϊκή έννοια του όρου, σημαίνει το σύνολο της σκόπιμης δραστηριότητας στην οποία εμπλέκονται οι άνθρωποι και οργανισμοί, μέσω επισήμων ή ανεπίσημων δικτύων, για να προωθήσουν τα συμφέροντα και τους στόχους τους. Η συμμετοχική δημοκρατία μετακινείται προς τις πιο απόμακρες γωνιές του χώρου και περικλείει την διάρκεια. Έτσι γίνεται μια ανθρώπινη προσπάθεια που απορροφά τα πάντα. Όλα στην κοινωνία πολιτικοποιούνται και όποιος μένει εκτός των δικτύων διακυβέρνησης κινδυνεύει να μείνει πολύ πίσω στην πολιτική διαδικασία, με ελάχιστες ευκαιρίες να προλάβει την ροή του παιχνιδιού.
Μέχρι την εμφάνιση των δικτύων δημόσιας πολιτικής, ο πολιτικός στίβος χωριζόταν σε δύο ξεχωριστές σφαίρες. Οι πολίτες ψήφιζαν και εξέλεγαν πολιτικούς ηγέτες οι οποίοι, με τη σειρά τους, ψήφιζαν νόμους που αντανακλούσαν την βούληση των ψηφοφόρων τους. Οι κρατικές γραφειοκρατίες στην συνέχεια, ήταν υπεύθυνες για την εκπλήρωση της πολιτικής βούλησης. Ο ρόλος τους θεωρούνταν ουδέτερος και καθαρά διοικητικός. Η ίδρυση των δικτύων δημόσιας πολιτικής, υπήρξε μια παραδοχή, σε κάποιο βαθμό, ότι στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία, η συμμετοχή στα κοινά δεν αρχίζει και τελειώνει με την εκλογή των αξιωματούχων και την ψήφιση της νομοθεσίας και ότι το ζήτημα της υπεράσπισης και της εφαρμογής της είναι πολιτικά φορτισμένο και χρειάζεται την ενεργή συμμετοχή, όπως η εκλογή των ηγετών και η ψήφιση των νομοσχεδίων.
Για τις κυβερνήσεις, τα δίκτυα δημόσιας πολιτικής αποτέλεσαν ένα μέσο για να κάνουν ένα άλμα προς τα πίσω και να ενδυναμώσουν την πολιτική διαδικασία φέρνοντάς τη στο σημείο που ήταν πριν την εκχώρηση τόσο μεγάλου χώρου δραστηριότητας στην αγορά. Το σκεπτικό στο οποίο βασίζονται τα δίκτυα είναι ότι το κοινωνικό περιβάλλον βρίσκεται συνεχώς σε ρευστή κατάσταση και συχνά αλλάζει σημαντικά σε κάθε στάδιο της πολιτικής διαδικασίας. Ούτε τα συμφέροντα των ψηφοφόρων είναι δια παντός δεδομένα. Οι στόχοι τους και οι προτεραιότητές τους συνεχώς αλλάζουν, καθώς προβλέπουν και προσαρμόζονται στις αλλαγές του περιβάλλοντός τους. Τα δίκτυα δημόσιας πολιτικής είναι ένας τρόπος για να διατηρήσουν οι κυβερνήσεις ανοιχτές τις διόδους πολιτικής διαβούλευσης, λήψης αποφάσεων και εκπλήρωσής τους και συνάδουν με τον συνεχή διάλογο και διαπραγμάτευση μεταξύ όλων των επηρεαζόμενων εκλογικών σωμάτων.
Η πολιτική, με την νέα ευρωπαϊκή έννοια του όρου, σημαίνει το σύνολο της σκόπιμης δραστηριότητας στην οποία εμπλέκονται οι άνθρωποι και οργανισμοί, μέσω επισήμων ή ανεπίσημων δικτύων, για να προωθήσουν τα συμφέροντα και τους στόχους τους. Η συμμετοχική δημοκρατία μετακινείται προς τις πιο απόμακρες γωνιές του χώρου και περικλείει την διάρκεια. Έτσι γίνεται μια ανθρώπινη προσπάθεια που απορροφά τα πάντα. Όλα στην κοινωνία πολιτικοποιούνται και όποιος μένει εκτός των δικτύων διακυβέρνησης κινδυνεύει να μείνει πολύ πίσω στην πολιτική διαδικασία, με ελάχιστες ευκαιρίες να προλάβει την ροή του παιχνιδιού.
Πηγές στοιχείων : Jeremy Rifkin, Το Ευρωπαίκό όνειρο, Λιβάνης 2005 κι η ιστοσελίδα που ήδη αναφέρθηκε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου